دهقان معرب دِه خان

⭕️ دهقان/دهگان/ده خان

واژه دهقان معرب دهگان فارسی است. دهگان به معنای فلاح، کشاورز، زارع، بزرگ ده، دهبان، زمین دار و‌‌... است.
واژه دهگان با همین ریخت در حدود العالم آمده. اما ده خان از کجا پیدا شد؟ این مطلب را "د. امیره زبیر سمبس " نویسنده عرب زبان به نقل از ابن کمال پاشا در کتاب الفاظ معرّب فی القاموس المحیط فیروزآبادی آورده است:
"دهقان معرب ده خان...خانِ ده."
در لغت نامه دهخدا مدخل ده خان به نقل از ناظم الاطبا به معنای کدخدا، رییس و بزرگ و قاضی ده آمده. گذشته از این، سه مدخل دیگر از همین ماده و ده خانم و ده خانی ده خان محمد ضبط شده که همگی نام ده است.

ده خان محمد. [ دِه ْ م ُ ح َم ْ م َ ] (اِخ ) دهی است از بخش میان کنگی شهرستان زابل . واقع در 6هزارگزی جنوب باختری ده دوست محمد. سکنه ٔ آن 117 تن . آب آن از رودخانه ٔ هیرمند تأمین می شود. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 8).

ده خان . [ دِه ْ ] (اِ مرکب ) کدخدا و رئیس و بزرگ ده و قاضی ده . (ناظم الاطباء).

هر چند گفته امیره سمبس درباره دهقان با توجه به ضبط های لغت نامه از ده خان می تواند هر محققی را اغوا کند اما به نظر می رسد واژه خان در دوره های پسین زبان فارسی از زبان ترکی وارد شده باشد درحالی که وجود طبقه ای به نام دهگان از روزگار ساسانی محرز است.
در فارسی میانه واژه دهیکان و دهکان به معنای دهقان و کشاورز ضبط شده است(فرهنگ زبان پهلوی، دکتر بهرام فره وشی)
با این تفاصیل،گمان می رود مبحث تعریب دهقان از ده خان منتفی است.