استعاره درون واژه ای

⭕️ استعاره درون واژه ای گامی فراتر از تشبیه درون واژه ای

گاه در دل واژه های مرکب یا مشتق به گونه ای شباهت و مانندگی می رسیم که اخیرا نام آن را تشبیه درون واژه ای گذارده اند.
در کتب بلاغی سخنی از تشبیه درون واژه نیست و این آرایه یابی گویا محصول باریک بینی اصحاب کنکور و کتب کمک آموزشی ادبیات است.
نمونه های زیر تشبیه درون واژه ای است: سیم اندام، پری پیکر، دربادل،گلچهره، شکر خواب، گلرنگ
گلسان، مهرگون، ماهواره،
تشبیه درون واژه ای که گاه با نام تشبیه درون واژه هم شناخته شده از دید ساختاری در حقیقت یک تشبیه فشرده (تشبیه بلیغ) است که برخلاف گونه های سنتی خود، نه اضافی است و نه اسنادی، بلکه ذاتا یک واژه مرکب یا مشتق است که بخشی از یک واژه با وجه شبهی پنهان به بخش دیگر تشبیه شده.

اما فراتر از تشبیه درون واژه ای چیست؟
آن استعاره درون واژه ای است. چنین اصطلاحی را در جایی نه دیده و نه از کسی شنیده ام و ابداع یا بدعت گذاری آن صرفا نظر شخصی و تجربی این بنده است.
به نمونه هایی چون: جان برکف، روح نواز، جان گداز، دل نواز، چشم نواز، که می نگریم متوجه می شویم هر کدام از این واژه های مرکب، در بافت خود تشبیهی پنهان و جزیی محذوف دارند.
جان برکف: صفت کسی است که جان را مانند ابزاری قابل نقل و انتقال برای عرضه در دست گرفته.
دل آرا: صفت کسی که دل چون فضا و چیزی قابل آرایش را، می آراید.

دل باخته: کسی که دل مانند پول یا کالا را می بازد.

دل کندن: دل مانند ریشه و گیاهی است که کنده می شود.

دل شستن: دل مانند دست یا چیزی است که شسته می شودـ

زمانی که به بافت اغلب افعال و واژه های مرکب کنایی می اندیشیم به گونه ای استعاره درون واژه ای می رسیم:
چشم چران: کسی که چشمان چون علف خوارش را می چراند.